Prezydent Miasta Sopotu
Jacek
Karnowski

„Samorządna Rzeczpospolita” pod takim hasłem 4 czerwca 2019 r., w gdańskiej filharmonii na Ołowiance, odbyła się debata, w której uczestniczyło kilkuset samorządowców wszystkich szczebli z całej Polski. Spotkanie odbyło się w 30. rocznicę pierwszych, częściowo wolnych polskich wyborów. Rozmawiano o roli i znaczeniu samorządu oraz wyzwaniach jakie stoją przed polskimi samorządowcami. Jej efektem było podpisanie deklaracji z 21 tezami, które dotyczą najważniejszych obszarów działań samorządów.

– Mamy odważny plan, by na nowo określić rolę samorządu w Polsce – mówiła na otwarciu debaty Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. – Nie wyobrażam sobie, abyśmy przez ten czas nie  podjęli próby zmiany Polski na lepsze. Ale zacząć trzeba już dziś.

– Dziś, 4 czerwca, przedstawiamy 21 tez mówiących o rzeczach fundamentalnych, najważniejszych dla naszych mieszkańców. Tez, nad którymi chcemy pracować, aby w sierpniu, podczas kolejne ważnej rocznicy, przedstawić 21 postulatów, a następnie projektów ustaw, tak, aby Polska byłą silna wspólnotami lokalnymi – powiedział  Jacek Karnowski, prezydent Sopotu. – Bo samorządowcy muszą razem z mieszkańcami wzmocnić wspólnotę, bo my nie chcemy dzielić, chcemy budować demokratyczną i samorządną Polskę. My musimy być razem, musimy dać tu, 4 czerwca początek porozumieniu na rzecz prawdziwej demokracji.

Samorządna Rzeczpospolita

Gdańsk, 4 czerwca 2019

Preambuła

30 lat temu odbyły się pierwsze po II Wojnie Światowej częściowo wolne wybory parlamentarne, a rok później rozpoczęła się budowa Polski samorządowej. Demokracja na szczeblu lokalnym zyskała realny wymiar.

Niestety w ostatnich latach obserwujemy działania mające na celu centralizację państwa i ograniczenie roli wspólnot lokalnych. Dlatego, reprezentując naszych mieszkańców, żądamy zapewnienia możliwości rozwoju naszych miast i gmin zgodnie z Konstytucją RP i Europejską Kartą Samorządu Lokalnego.

Przedstawiamy 21 tez, które – po konsultacjach z mieszkańcami, sektorem pozarządowym i całym środowiskiem samorządowym – zaprezentujemy 31 sierpnia jako postulaty Samorządnej Rzeczpospolitej.

Na ich podstawie przygotujemy projekty ustaw, które złożymy pod obrady nowego parlamentu RP

Będziemy dążyć do tego, aby nasze miasta i gminy, w 2020 roku, 30 lat od pierwszych w pełni demokratycznych wyborów samorządowych, uzyskały prawodawstwo godne demokratycznej Polski w Europie.

Chcemy Polski samorządnej i solidarnej, w której mieszkańcy sami decydują o losach swoich lokalnych wspólnot.

21 Tez Samorządowych:

1. Pełne prawo wspólnoty samorządowej do samodzielnego decydowania o całokształcie spraw lokalnych
   Samorządy terytorialne powinny mieć pełną samodzielność: prawną, organizacyjną i majątkową w zakresie realizacji zadań własnych we współpracy i konsultacji z mieszkańcami. Jedynym organem nadzoru dla samorządów w kwestiach lokalnych są mieszkańcy, którzy powinni być jak najszerzej włączeni w proces współdecydowania o sprawach małych ojczyzn.
2. Budowa społeczności lokalnej solidarnej i otwartej, przeciwdziałanie wykluczeniom
   Równe prawa i opieka dla wszystkich mieszkańców, niezależnie od wieku, pochodzenia, rasy, światopoglądu, wyznania i orientacji. Zapewnienie szczególnej opieki dla osób z niepełnosprawnościami.
3. Przekształcenie Senatu RP w Izbę Samorządową
   Przedstawiciele samorządu terytorialnego, samorządów zawodowych oraz organizacji pozarządowych powinni uzyskać reprezentację na szczeblu najwyższych władz państwowych i uczestniczyć aktywnie w tworzeniu regulacji prawnych. Należy znieść monopol partii politycznych w procesie stanowienia prawa w Polsce.
4. Prawo społeczności lokalnej do decydowania o przyszłości swojej małej ojczyzny – zniesienie odgórnego ograniczenia kadencyjności.
   Wspólnota lokalna powinna mieć pełne prawo, bez żadnych odgórnych ograniczeń, do udzielania mandatu zaufania osobom działającym na rzecz danej społeczności.
5. Obowiązek konsultowania z przedstawicielami samorządu i społeczności lokalnej wszystkich projektów ustaw
   Projekty ustaw, szczególnie dotyczące zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, określonych w art. 166 Konstytucji RP, powinny podlegać obowiązkowej konsultacji z zrzeszeniami samorządów jako przedstawicielami wspólnot lokalnych. Wyniki tych konsultacji winny być umieszczane w ocenie skutków regulacji każdego projektu ustawy dotyczącej wspólnot lokalnych. Brak uzgodnienia stanowi podstawę do wystąpienia do właściwego sądu.
6. Zwiększenie nakładów na edukację, godne pensje nauczycieli
   Państwo powinno, zgodnie z art. 70 Konstytucji RP zapewnić środki prawne, finansowe i organizacyjne potrzebne do realizacji celów związanych z edukacją powszechną.
7. Niezależna kultura angażująca społeczności lokalne
   Transparentne i apolityczne finansowanie przez państwo kultury aktywizującej społeczności lokalne.
8. Decentralizacja służby zdrowia
   Powierzenie decyzji i kontroli w sprawach ochrony zdrowia samorządom terytorialnym. Zmiana zasad finansowania służby zdrowia poprzez wprowadzenie systemu konkurencyjnych ubezpieczeń zdrowotnych.
9. Skuteczna ochrona środowiska, walka ze smogiem
   Zwiększenie udziału gmin we wpływach z opłat z tytułu użytkowania środowiska naturalnego. Pełny wpływ samorządu województwa na zarządzanie funduszami ochrony środowiska, przywrócenie gminnych funduszy. Przekazanie gminom realizacji programów adresowanych do mieszkańców (np. „Czyste powietrze”).
10. Ochrona krajobrazu i przestrzeni publicznej
    Centralne regulacje (m.in. lex developer czy lex Szyszko) dewastują przestrzeń publiczną w naszych miastach i gminach. Wsparcie prawne i finansowe dla samorządów w działaniach na rzecz zrównoważonego rozwoju przestrzennego.
11. Rozwój budownictwa komunalnego i społecznego
    Narzędzia prawne i finansowe oraz realny wpływ społeczności lokalnej na politykę mieszkaniową, skierowaną do różnych grup społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb młodych mieszkańców.
12. Samodzielność samorządów w zakresie podatków lokalnych oraz działalności gospodarczej
    W celu realizacji zadań wskazanych przez mieszkańców, samorządy muszą mieć prawo do samodzielnego kształtowania polityki podatkowej, o czym stanowi art. 168 Konstytucji RP. Należy znieść maksymalne/minimalne stawki podatków lokalnych narzucane samorządom ustawowo przez władze centralne. Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez samorządy i pozyskiwania środków na projekty ważne dla mieszkańców. Swoboda realizowania zadań gminy w formule in-house.
13. Środki z budżetu państwa muszą być adekwatne do zakresu zadań realizowanych przez samorządy
    Nie zgadzamy się na zwiększanie zakresu zadań realizowanych przez samorządy przy jednoczesnym ograniczaniu wpływów z budżetu państwa, co jest niezgodne z art. 167 Konstytucji RP.
14. Decentralizacja rozdziału funduszy unijnych
    Maksymalna decentralizacja funduszy UE. Transparentność rozdziału dotacji rozwojowych na podstawie czytelnych kryteriów oraz jawnych arkuszy oceny projektów.
15. Przekazanie społecznościom lokalnym mienia publicznego 
    Należy przekazać społecznościom lokalnym i regionalnym mienie publiczne, będące dziś w dyspozycji agencji państwowych. Majątek ten powinien stanowić bazę rozwoju potencjałów lokalnych i regionalnych.
16. Swoboda tworzenia związków metropolitalnych i obszarów funkcjonalnych
    Uchwalenie ustaw metropolitalnych na wniosek i wg modelu wypracowanego lokalnie dla danych aglomeracji, w celu zwiększenia konkurencyjności w Europie.  Dla mniejszych jednostek prawne regulacje współdziałania samorządów w obszarach funkcjonalnych (forma pośrednia między związkiem a stowarzyszeniem komunalnym).
17. Likwidacja urzędu wojewody. Pozostawienie władzy centralnej nadzoru nad legalnością działania jednostek samorządu terytorialnego.
    Przekazanie wszystkich zadań dotyczących spraw publicznych w regionie samorządowi województwa.
18. Zwierzchność powiatów i samorządów wojewódzkich nad zespolonymi służbami
    Realny wpływ społeczności lokalnych i regionalnych na funkcjonowanie na ich terenie zespolonych służb, m.in.: straży pożarnej, sanepidu oraz nadzoru budowlanego.
19. Odpolitycznienie mediów publicznych
    Przekazanie lokalnych ośrodków publicznego radia i telewizji społeczności regionalnej.
20. Policja municypalna
    Przekazanie mieszkańcom wpływu na prewencję i bezpieczeństwo w ich lokalnych społecznościach.
21. Przywrócenie służby cywilnej
    Obowiązek konkursu na wszystkie stanowiska urzędnicze w państwie. Profesjonalna i apolityczna kadra urzędnicza, przywrócenie rangi Krajowej Szkoły Administracji Publicznej.